Từ Hải chết thảm thương. Hễ ai khéo ăn to nói lớn, xúi giục bằng cách chọc vào lòng tự ái,tính tự cường, khí hăng hái của họ thì bảo lên mây họ cũng muốn có cách để bay. Đã mất lòng tín cẩn vì dua nịnh, ba xạo nên trong xã hội họ, bị khinh rẽ, ít bạn bè, thường sống cô độc.
Tôi vẫn trong cơ cấu ái tình bạn trai cũng có những yếu tố tinh thần. Mấy lúc ấy tinh thần họ cần được suy nghĩ. Họ có cả một tổ chức Tham ván bán thuyền để thỏa mãn lòng thú.
Họ nghe như có sức mạnh huyền bí xô đẩy họ phải bộc bạch cõi lòng. Nhưng trong cuộc sống bạn thế nào cũng gặp những phút cô độc. Riêng vấn đề nầy tôi chỉ mời bạn suy nghĩ lại.
Khi ái tình nỗi dậy trong lòng bạn trai, họ thường hành động hai cách: một là nhát nhúa, hai là táo bạo. Họ tìm đủ cách để cắt nghĩa tốt các khuyết điểm. Trong những cơ quan giáo dục đông thanh niên, thứ bạn trai nầy không hiếm.
Riêng về điểm nầy nữa, bạn trai có thể tự hào là phái mạnh. Nếu sánh với người nữ thì người nam khi bạn tri kỷ ly trần, khổ buồn lâu năm hơn. Họ là nam nhưng lấy làm khoái có hình dáng, tâmtính đàn bà.
Khi đã yêu rồi yêu lỡ, yêu luôn. Thế mà oái ăm, có nhiều bà vợ không coi thái độ nhịn của chồng là vì trọng danh dự mà tưởng là dễ ăn hiếp, đem lối ăn nói hổ cái ra xử tệ với chồng. Ưa lý luận, nói đúng hơn là ưa lý sự nhưng bạn trai không thích thiên hạ lý phục mình lắm đâu.
Sao không có chút dè dặt mà nghĩ rằng người dễ mở cửa lòng ta có thể đã để cửa lòng rước bao kẻ và sẽ không khó mở cửa lòng rước người khác. Mấy trang sau, ta sẽ có diệp làm sáng tỏ mục đích cao cả nầy của đấng vạn năng. Nhưng phải khai thác bản năng hướng xã sẵn có trong mình để mình ngày một thành người hợp xã.
Trong trận giặc với xác thịt ta làm cho mình sống hoàn toàn tự do, thứ tự do của tâm hồn, thứ tự do của người không buộc trói trong bản năng tính dục. Chúng ta phải phá cái hàng rào quen thuộc ấy, nó làm cho ta coi thường, ai cũng như nấy. Họ nghe trong người họ có sức sống đang lên.
Dĩ nhiên họ muốn xây tổ uyên ương với bạn gái có cấp bằng cao hay ít ra có học lực khả quan về một ngành nào đó. Chánh phủ mất tiền bạc cất tiểu học, trung học, đại học đường mà không bắt nhà giáo đ ào luyện tâm đức cho kẻ thụ giáo, không cho môn học làm người vô chương trình, chỉ bắt thi các môn của trí mà bất kể các môn của tâm hồn thì chỉ tạo những thế hệ duy vật, vô hồn có ngày trở giáo hại chánh phủ và bắt chánh phủ cất sẵn cho họ tòa án, thêm lính cảnh sát, nhà thương điên, trại giáo hóa, nhà an trí v. Chữ viết có lẽ không đủ ma lực nồng nhiệt để chinh phục bằng lời nói của câu chuyện tâm sự, nhưng tôi muốn mấy dòng nầy được lọt vào cung lòng thầm kín của bạn trong những giờ bạn trầm mặc nhất .
Còn Brizeux lúc đời đang lên có lần cao hứng nói: Tôi muốn làm César hay không làm gì hết. Bạn trai không thoát khỏi định luật ngàn đời nầy. Trở lên tôi mới đề cập lương tâm tự nhiên của bạn trai.